Het kabinetsplan om kinderopvang vrijwel gratis te maken, is bijna dagelijkse kost voor nieuwsmedia. Maar wat dit betekent voor gastouders, is minder breed uitgemeten. Frida Noordzij van Kinderopvangtotaal vroeg het aan Gabriëlla Wijnberg van Stichting Nysa en Hubèr Agterberg, BK-bestuurslid en eigenaar van gastouderbureau ViaViela.
Gratis kinderopvang: wat betekent dat voor gastouders?
In het nieuwe regeerakkoord (2021-2025) hebben de vier coalitiepartijen VVD, D66, CDA en ChristenUnie afgesproken kinderopvang grotendeels gratis te maken. Concreet betekent dit: een stapsgewijze verhoging van de overheidsbijdrage voor de kosten van kinderopvang tot 95 procent. Dit geldt alleen voor werkende ouders. De kinderopvangtoeslag vervalt; kinderopvangorganisaties krijgen directe financiering van de overheid.
Ander systeem van financieren
Ook in de gastouderopvang gaat het systeem van financieren op de schop, áls de plannen van het kabinet daadwerkelijk uitgevoerd worden. Kort gezegd: vraagouders ontvangen nu nog kinderopvangtoeslag voor de afgenomen uren gastouderopvang. De hoogte van de kinderopvangtoeslag die ouders ontvangen, hangt af van het inkomen. Hoe hoger het inkomen, hoe lager de opvangvergoeding van de overheid (ofwel: kinderopvangtoeslag).
Kassiersfunctie gastouderbureau
Het gastouderbureau heeft een kassiersfunctie: dit betekent dat de gastouder maandelijks aan het gastouderbureau doorgeeft hoeveel uren de vraagouder heeft afgenomen. Het gastouderbureau stuurt een factuur naar de vraagouders. Zij betalen die en ontvangen een deel van de kosten terug via de kinderopvangtoeslag. Het gastouderbureau betaalt op haar beurt weer het verschuldigde bedrag aan de gastouder.
Toename vraag naar gastouderopvang
Wat verandert er als de plannen van het kabinet doorgaan en kinderopvang (vrijwel) gratis wordt? Allereerst verwacht ViaViela-eigenaar Hubèr Agterberg een grote toename van de vraag naar kinderopvang, waaronder gastouderopvang. ‘Een toenemende vraagt betekent ook dat we heel veel nieuwe gastouders nodig hebben, naast de tekorten die er nu al zijn. Een tweede effect van de kabinetsplannen is de ombuiging van de administratieve lasten van (vraag)ouders naar gastouderbureaus. De gastouderbureaus leveren nu al maandelijks opvanggegevens aan de overheid. Met de nieuwe kabinetsplannen zal de overheid waarschijnlijk voortaan de kinderopvangtoeslag direct uitkeren aan het gastouderbureau. Als er meer overheidsgeld naar de gastouderopvang gaat, kan dat ook betekenen dat er hogere eisen aan gastouderbureaus worden gesteld om de kwaliteit te borgen.’
Maximale uurtarief gastouders ’te laag’
Agterberg benadrukt dat ‘gratis’ kinderopvang mogelijk alleen geldt voor het maximale uurtarief van de overheid. Voor gastouderopvang is dat 6,52 euro per uur in 2022. Ver beneden het tarief van dagopvang (8,50 euro) en buitenschoolse opvang (7,31 euro). ‘We pleiten er al langer voor dat dit uurtarief voor gastouders te laag is, zeker als we het vak aantrekkelijk willen houden en om verder te kunnen investeren in de gastouderopvang. Vaak ligt de gecombineerde uurprijs van de gastouder en het gastouderbureau nu al vaak boven het maximaal te vergoeden tarief. Dit betekent dus dat ouders toch nog een eigen bijdrage moeten betalen voor gastouderopvang, net zoals voor dagopvang en BSO. Gratis is, zeker in dit geval, niet zo gratis als de overheid doet overkomen.’
Stichting Nysa
Ook Gabriëlla Wijnberg van Stichting Nysa, de branchevereniging voor gastouders, benadrukt dat ‘gratis’ kinderopvang niet zo gratis is als men soms denkt. ‘Met “gratis” of “bijna gratis” kinderopvang wordt gekeken naar de ouders. Naar verwachting wordt vanaf 2025 of 2026 95 procent van het maximale uurtarief vergoed; niet de eigen bijdrage bovenop het maximale uurtarief die ouders betalen voor kinderopvang. De kinderopvangtoeslag wordt naar verwachting afgeschaft en de overheid gaat rechtstreeks een vergoeding aan de kinderopvangorganisaties betalen. In de gastouderopvang is de verwachting dat dit via de kassiersfunctie van het gastouderbureau zal gaan, maar niets is nog zeker.’
Toekomstbestendig
Om de gastouderopvang toekomstbestendig te maken zijn er plannen voor een kwaliteitsimpuls. Wijnberg: ‘Voor het verhogen van de kwaliteit dient er wel geïnvesteerd te worden. Nysa zou graag zien dat bij de financiële uitwerking van de zogeheten “gratis” kinderopvang gekeken wordt of het huidige maximale uurtarief voor gastouderopvang nog wel kostendekkend is. De afgelopen jaren zijn deze uurtarieven wel licht geïndexeerd, maar deze lopen behoorlijk uit de pas met de ConsumentenPrijsIndex. Als dit niet wordt doorberekend in een verhoging van de maximale uurtarieven voor gastouders, gaan ouders een nog hogere eigen bijdrage betalen voor gastouderopvang dan de 5 procent van het maximale uurtarief van de overheid.’
Meer vraag dan aanbod
Ook Nysa verwacht een toename van de vraag naar gastouderopvang. ‘Momenteel is er, in sommige delen van Nederland, al meer vraag naar gastouderopvang dan dat er gastouders zijn. Het is zaak dat het beroep van gastouder aantrekkelijker wordt, waardoor het aantal gastouders kan gaan groeien. Meer aandacht voor het beroep gastouder vanuit de overheid zou een pré zijn maar ook het inkomen van de gastouder speelt hierbij een rol.’
Details
Al met al breekt er een spannende periode aan, vinden beiden. Wijnberg: ‘Er is nog een lange weg te gaan en veel werk te doen.’ Agterberg. ‘De plannen zijn makkelijk op papier, maar de praktijk blijkt toch weerbarstiger. The devil is in the details.’
Dit artikel of geschreven door Frida Noordzij, en eerder gepubliceerd op Kinderopvangtotaal.nl.